Zonder versnelde digitalisering dreigt zorg te verzuipen

17 november, 2022

Dr. Rosian Tossaint ontwikkelt praktisch model voor invoering eHealth

De invoering van eHealth oftewel het inzetten van digitale middelen in de zorg, wordt algemeen gezien als een noodzakelijke stap voorwaarts om de zorg bereikbaar en betaalbaar te houden, zorgverleners te ontlasten en de patiënt meer grip te geven op zijn gezondheid en zorg. De roep klinkt al jaren en de geesten lijken rijp. Maar in de praktijk wil het nog steeds niet erg vlotten, terwijl de zorg dreigt te bezwijken onder kostenstijging, personeelstekorten en werkdruk. Het is erop of eronder.  
Gezondheidswetenschapper Rosian Tossaint ontwikkelde een praktisch model met bijbehorende quickscan, waarmee zorgorganisaties aan de juiste knoppen kunnen draaien om eHealth succesvol te integreren voor de patiënt, de zorgprofessional en de zorgorganisatie. Op vandaag is zij gepromoveerd aan de Universiteit Leiden op haar Hybrid Health Care Quality Assesment (HHQA) model. 

Hot item
eHealth is al jaren een hot item in de zorg, van ministerie, verzekeraar en ziekenhuis tot thuiszorg en huisartsenpost. Tal van gesubsidieerde programma’s moeten de invoering van slimme portals, beeldzorg en allerlei vormen van kunstmatige intelligentie (AI) bevorderen, om de de pan uitrijzende kosten te beteugelen. Zonder succes. Rosian ging tijdens haar promotieonderzoek op zoek naar de oorzaken en bedacht samen met patiënten, zorgverleners, ontwikkelaars en bestuurders aan welke ‘knoppen’ gedraaid moet worden om de boel in beweging te krijgen.   

Paplepel 
Als dochter van een Brabantse championkweker is zij van jongs af aan geïnteresseerd in hoe processen georganiseerd zijn. Meewerkend op het bedrijf zag zij van nabij aan welke condities voldaan moet worden om het juiste product op het goede moment op de veiling te krijgen, wat de klant wil, dat soort vragen. “Ik leerde dat een goede organisatie essentieel is om je doelen te bereiken. Dat is met eHealth niet anders. Prachtige eHealth ingebed in een belabberd georganiseerde zorgorganisatie levert nog steeds slechte zorg op. Het is als een vlag op een modderschuit.”

Valkuil 
Rosian heeft altijd gewerkt op het snijvlak van zorg en organisatie. Na de opleiding fysiotherapie studeerde zij gezondheidswetenschappen aan de Universiteit Maastricht. Daarna heeft zij diverse zorginstellingen begeleid bij het oplossen van hun wachttijd problematiek en het slimmer organiseren van hun zorgverlening. Als programmamanager zorgpaden bij een grote GGZ-instelling kreeg zij het voor het eerst te maken met eHealth. De opdracht, afkomstig van de zorgverzekeraar, was om 15% van de reguliere zorg te vervangen door eHealth. Rosian: “De eerste reflex van de organisatie was verdere digitalisering van de administratie en welke zorgactiviteit vervangen kon worden. Maar naar het groter perspectief, een herziening van de zorginhoud en zorgorganisatie, werd aanvankelijk nauwelijks gekeken.  Dat is een bekende valkuil.”
Een andere hindernis zijn de verschillende verwachtingen van de partijen die bij de zorg betrokken zijn. De patiënt wil vooral inzicht in zijn dossier en meer betrokkenheid bij het zorgplan. Zijn belangrijkste vraag is: wat heb ik nodig? De zorgverlener op zijn beurt denkt in de eerste plaats vanuit zijn medische kennis, in de trant van, oneerbiedig gezegd: ik weet wat goed voor de patiënt is. De uitdaging is volgens Rosian om de verschillende verwachtingen met elkaar te verbinden. Dat vraagt om een principieel andere aanpak, waarbij de zorgverlener en de patiënt samen het zorgpad uitstippelen. “Van regisseur wordt de zorgverlener veel meer coach en begeleider. Daar kan eHealth bij helpen.” Bij het succesvol invoeren van eHealth gaat het dus niet primair om de techniek maar om aanpassing van de zorgdoelstellingen. “

Lead
Bij diagnostisch centrum Saltro in Utrecht waar Rosian momenteel werkzaam is, trof zij bij de trombosezorg een soortgelijke situatie aan. Dankzij diverse technische hulpmiddelen en het gebruikersvriendelijke Uitslagenportaal kunnen patiënten zelf prikken, waardes meten en de uitslagen van diagnostisch onderzoek inzien. Technisch is alles prachtig geregeld. Echter, ook hier is de zorgprofessional nog steeds in de lead. Hij bepaalt hoe vaak de patiënt moet prikken en stelt de medicatie vast. Kortom, ook hier die spanning tussen de klinische uitkomst en de kwaliteit van leven van de patiënt. Overigens werkt Saltro er wel aan om de regie van de patiënt verder te versterken, zodat hij, uiteindelijk, echt het laatste woord zal hebben over zijn zorg en gezondheid.

Kennisplatform
Rosian wil in de komende periode een platform opzetten om zorgorganisaties te helpen bij het effectief integreren van eHealth in hun organisatie. Haar ambitie is om het platform door het uitwisselen van kennis, zorgdoelstellingen, best practices, tools, enz. te laten uitgroeien tot een kenniscentrum voor patiënten, zorgverleners, bestuurders en eHealthontwikkelaars. Zodat eHealth echt de vlucht neemt die nodig is om te voorkomen dat de zorg verzuipt. 

Hybrid Health Care Quality Assesment        
eHealth goed in de organisatie integreren is ingewikkeld. Het vraagt nieuwe vaardigheden van patiënten en zorgverleners en van de zorgorganisatie een andere inrichting van de dienstverlening.  Het Hybrid Health Care Quality Assesment (HHQA) model en de QuickScan bieden inzicht en overzicht in de ‘knoppen’ waaraan gedraaid moet worden.   

Uit het promotieonderzoek van Rosian blijkt t dat de kwaliteit van hybride zorg eHealth en face-to-face zorg) bepaald wordt door een combinatie van organisatorische, technologische, procesmatige, en persoonsgebonden factoren. De 33 belangrijkste factoren zijn gegroepeerd in 8 clusters: 1. Visie, strategie en organisatie; 2. Kwaliteit IT-infrastructuur en -systemen; 3. Kwaliteit eHealth-toepassing; 4. Ondersteuning van zorgprofessionals; 5. Vaardigheden, kennis en attitude van zorgprofessionals; 6. Aandacht voor de patiënt; 7. Patiëntresultaten, en 8. Lerend systeem. Zie figuur. 

Het Hybrid Health Care Quality Assessment (HHQA) model

Het model visualiseert de onderlinge verbanden tussen de factoren. Met de vragenlijst kan de zorginstelling van elke factor beoordelen hoe effectief deze georganiseerd is binnen de eigen organisatie.